Vergi Hukuku Genel Bilgiler

Vergi Hukuku Genel Bilgiler
Mali Hukuk: Kamu gider ve gelirleri ile bunların denkleştirilmesine ilişkin hukuki kuralların tümünü
ifade eder.
Vergi Hukuku: Mali hukukun alt dalıdır. Mali hukukun gelir kısmıyla ilgilidir. Vergi, resim, harç,
şerefiye, harcamalara katılma payı ve benzeri gelirlerle ilgilenen hukuk dalıdır.
Mali Hukuk
Gelir Hukuku (Vergi Hukuku) Gider Hukuku
Genel Vergi Hukuku Özel Vergi Hukuku
 Vergi Usul Hukuku
 Vergi Ceza Hukuku
 Vergi İcra Hukuku
 Vergi Yargılama Hukuku
 Uluslararası Vergi Hukuku
Türk vergi sistemini
oluşturan vergilerin ve
bunları düzenleyen
yasaların tek tek ele
alınarak incelediği vergi
hukuku dalıdır.
Maddi Vergi Hukuku: Vergi borcu konusunda hak ve ödevlerin doğumunu, sona ermesini ve bunların
içeriğine ilişkin hukuki ilkeleri inceler.
Şekli Vergi Hukuku: Vergi tarhı, tahakkuku ve tahsili, vergi uyuşmazlıklarının çözülmesi ve vergilerin
cebri icra yolu ile tahsil edilmesi bu kapsamdadır.
Genel Vergi Hukuku: Vergi hukukunun tümüne ilişkin ve bütün vergilerde uygulanacak temel ilkelerin
ve kuralların incelendiği vergi borcu, vergi ilişkisinin niteliğinin, vergiye karşı başvuru yolları ve
verginin cebren tahsilinin incelendiği vergi hukuku dalıdır.
Genel Vergi Hukukunun Alt Dalları
1- Vergi usul Hukuku: Verginin nasıl konulacağını, tahsil edileceği gibi usule ilişkin konuları inceler.
Vergi Usul Kanununda yer alır. (213 sayılı V.U.K)
2- Vergi Ceza Hukuku: Vergi suç ve cezalarını inceler VUK’ da düzenlenmiştir.
3- Vergi İcra Hukuku: Tahsil aşamasına gelmiş vergilerin ödenmemesi durumunda cebren tahsiline
ilişkin hususları düzenler. 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Kanununda düzenlenmiştir.
4- Vergi Yargılama Hukuku: Vergi uygulamaları nedeniyle vergi idaresi ile mükellef veya vergi
sorumluları arasında çıkan uyuşmazlıkları konu edinir. 2577 sayılı idari Yargılama Usulü Kanununda
düzenlenmiştir.
5- Uluslararası Vergi Hukuku: Birden çok ülke veya bir ülke ile uluslararası kuruluşlar arasında
vergisel ilişkileri ve sorunları inceleyen hukuk dalıdır.
Vergi Hukuku Kaynakları
Asli Kaynaklar (Bağlayıcı) Tali Kaynaklar
 Anayasa
 Uluslararası Vergi Anlaşmaları
 Kanun
 Kanun Hükmünde Kararname
(vergiye ilişkin KHK olağanüstü
hallerde ve sıkıyönetimde
çıkarılabilir.)
 Bakanlar Kurulu Kararları
 Tüzük
 Yönetmelik
 Tebliğlerin bir kısmı
 Anayasa Mahkemesi Kararları
 Danıştay İçtihadı Birleştirme
Kararları
Tebliğlerin bir kısmı (Maliye Bakanlığının kanunları
ve açıklayıcı tebliğleri)
Sirküler
Özelge (Mükteza)
Genelgeler
Örf ve Adetler
Genel Yazılar
Yargı Kararları (Anayasa Mahkemesi Kararları ve
Danıştay İçtihadı Birleştirme Kararları)
Doktrin
Yasamadan Doğan Kaynakalar: Anayasa, Kanun, Uluslararası Vergi Anlaşmaları
Yargıdan Doğan Kaynaklar: Anayasa Mahkemesi Kararları, Danıştay İçtihadı Birleştirme Kararları,
Diğer Yargı Kararları
Yürütmeden Doğan Kaynaklar: KHK, Bakanlar Kurulu Kararları, tüzük, Yönetmelik, tebliğ, Genelgeler,
Sirküler, Özelge (Mükteza)
Diğer kaynaklar: Doktrin, Örf ve Adet
Not: Kıyas yasağı İlkesi, Vergi idaresi ve yargı organları asla kanunda belirtilen herkes için o ülkenin
kanunları geçerli olur.
Vergi Kanunlarının Uygulanması ve Yorumu
A. Vergi Kanunlarının Yer Bakımından Uygulanması
Mülkilik Prensibine göre, ülke sınırları içinde vatandaş olsun veya olmasın herkes için o ülkenin
kanunları geçerli olur.
Şahsilik prensibine göre: kişi hangi ülkede bulunursa bulunsun vatandaşlık bağı ile bağlı bulunduğu
ülkenin kanunlarına tabidir.
B. Vergi kanunlarının Zaman Bakımından Uygulanması
1. Vergi Kanunlarının Yürürlüğe Girmesi
Anayasa’nın madde 89 gereği kanunları yürürlüğe girmesi için resmi Gazetede yayımlanması gerekir.
Kanun maddelerine göre farklı yürürlülük tarihleri olabilir. Yürürlülük tarihlerine ilişkin bilgi yoksa
Resmi Gazete’de yayımını takip eden günden itibaren 45 gün sonra yürürlüğe girer.
2. Vergi Kanunlarının Yürürlükten Kalkması
Mevcut kanun hükmü yeni bir kanun hükmü ile yürürlükten kaldırılabilir. Kanun hükmü uygulama
süresinin dolmasıyla kendiliğinden yürürlükten kalkar. Anayasa mahkemesi iptal kararı vermiş ise
yürürlükten kalkar.
3. Vergi Kanunlarının geriye Yürümesi
Gerçek geriye yürüme, sonradan çıkarılmış kanunun, tamamlanmış ve hukuki sonuçlarını doğurmuş
bir işlem veya hukuki olaya uygulanması söz konusudur. Hukuka aykırıdır.
Gerçek Olmayan Geriye Yürüme, Henüz tamamlanmamış hukuki sonuçlarını doğurmamış işlem ve
olaylar bulunmaktadır.
Not: Sonradan çıkarılan kanun hükümlerinin bu işlem ve olaylara uygulanması hukuken kabul
edilmektedir. (Örneğin, vergilendirme dönemi sona ermeden yapılan değişikliklerin dönem başından
itibaren uygulanması)
C. Vergi Kanunlarının Anlam Bakımından Uygulanması
“Yorum”u ifade eder. Vergi hukukunda verginin kanuniliği ilkesi gereği “kıyas yasağı” vardır. Hakim
boşluk doldurmaz, hukuk yaratmaz.
Yorum Türleri
1. Yasama Yorumu: Kanun hükmünün nasıl anlaşılması gerektiği yasamaca açıklanır. 1924
Anayasasında yer almıştır. 1961 Anayasası sonrası uygulaması kalkmıştır. Yasama, yürütme ve
yargı organlarını bağlayıcı yorum türüdür. Asli ve Bağlayıcıdır.
2. Yönetsel (İdari) Yorum: Vergi idaresince yapılan yorumdur. Tebliğ gibi genel düzenleyici
işlemlerle yapılabilceği gibi özelge gibi bireysel işlemlerlede yapılabilir. Özel ve somut nitelik
taşır. Yargı organları bağlayıcı nitelikte değildir.
3. Yargısal Yorum: Yargı kuruluşlarınca yapılan yorumdur. Anayasa mahkemesi kararları ve
Danıştay içtihadı birleştirme kararlarında yapılan yorumlar bağlayıcıdır. Diğer yargı yorumları
ise özel nitelikte olduğundan genel bağlayıcılığı yoktur.
4. Bilimsel Yorum: Bilim adamları tarafından yapılan yorumdur. Bağlayıcı değildir.
Yorum Yöntemleri
1. Deyimsel Yorum (Lafzi): Hukuki düzenlemelerin sözlük anlamlarından hareket edilerek
yapılan yorumdur. Normu sözleriyle bağlı kalınır, onun dışına çıkılmak istenmez.
2. Tarihi (subjektif) Yorum: Kanun koyucunun, kanunu koyarken güttüğü gerçek amacının ne
olduğu araştırılır. Bunun için, kanun gerçeklerinden, meclis tutanaklarından vs. yararlanılır.
3. Sistematik Yorum: Kanunlar bir bütün olarak ele alınır. Yorum yapılan hükmün kanunun diğer
hükümleriyle bağlantısı ve kanunun bütün içerisindeki yeri göz önüne alınır.
4. Amaçsal(Gai/Objektif) Yorum: Normun değişen sosyal ve ekonomik koşullar altında
kazandığı objektif anlama bakılır.
Not: Vergi hukukunda delil ve ispat, vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin
işlemlerin gerçek maliyeti esastır. Bu gerçek durum her türlü ispat vasıtasıyla delillendirilebilir. Olağan
olmayan bir durumu kim iddia ediyor ise (idare yada mükellef), o taraf bu durumu ispatlama
yükümlülüğündedir. Vergi hukukunda serbest delil sistemi hakimdir. 2 durum ispat vasıtası olarak
kullanılamaz. 1. Yemin 2. Vergiyi doğuran olaya tabii ve açık ilgisi bulunmayan şahit ifadesi.